Gaarne beveel ik deze brochure van Nederlands Volksherstel met warmte in Uw aandacht aan. Geen wonder, dat men zich elders in ons land geen voorstelling kan maken van de toestanden die hier heerschen. Want waar in West-Europa is een streek te vinden, die na door het zwaarste oorlogsgeweld te zijn verwoest, acht maanden lang ontoegankelijk bleef voor de inwoners? Acht maanden om de overgebleven huizen te vernielen en te plunderen zonder één enkel over te slaan. Acht maanden om door tuin, landerij en bosch of onder de huizen door, stellingen aan te leggen, geplaveid en bekleed met gesloopte deuren, vloeren en plafonds, gemeubileerd met gestolen bedden, vloerkleeden en gordijnen.

Ondanks dit alles echter blijven de gemeentebewoners gehecht aan hun eigen huis en grond en keeren terug, vastberaden om zich hier opnieuw een bestaan op te bouwen. Mogen zij op Uw begrip en dus Uw daadwerkelijken steun rekenen? Bedenkt dat na dezen zomer een harde winter volgen zal. Uw hulp is onmisbaar.

J. TER HORST, waarnemend burgemeester van Renkum.

L. S.

Amsterdammers, Utrechtenaren, Hagenaars, Leeuwarders, neen, alle Nederlanders, ik doe een beroep op U, een ernstig, een dringend beroep op Uw medegevoel.

Velen van U hebben aan de Zuidzoom van de Veluwe heerlijke zomerdagen doorgebracht. U heeft er misschien vriendschap gesloten, U heeft misschien een herinnering aan gebeurtenissen, aan personen, aan het landschap, die onvergetelijk is en nog altijd een dankbaar herdenken bij U opwekt.

Weet, dat de Zuidzoom gehavend is in ontstellende mate. Bouwt U mede aan het herstel, opdat U en Uw kinderen eens weder als vroeger kunnen genieten van zijn schoonheid, opdat U later kunt zeggen: “Aan het herstel heb ik ook mijn bijdrage gegeven".

Ja, ik hoop niet, dat ik onbescheiden ben als ik zeg: Is U werkelijk dankbaar voor hetgeen U in Uw vacantie hier genoot, dan is hulp zelfs een plicht der dankbaarheid.

De Zuidzoom moet weer een zomer-lustoord worden. Helpt dus de inwoners, want zij zijn de eerste bouwers. Zij vervullen een nationale taak, want de Zuidzoom is nationaal bezit, nationale rijkdom, nationale schoonheid!

J. WESSELINK, Voorzitter Vereeniging Vreemdelingen Verkeer.

Den Haag, 4 Juni '45.

Aan de Directie van Hotel De Bilderberg, Oosterheek.

M. H.

Hiermede verzoek ik U - indien mogelijk - gedurende onze vacantie van 16 t.m. 30 Juli a.s., drie logeerkamers met badgelegenheid en volledig pension voor ons beschikbaar te houden.

Hoogachtend, ……………………

Amsterdam, 10 Juni ‘45.

Aan de Directie van Hotel “Schoonoord”, Oosterbeek.

M. H.

Onze gewoonte getrouw, zouden wij gaarne ook dit jaar weer onze vacantiedagen in Uw gerenommeerd Hotel doorbrengen. Gelieve daarom gedurende de maand Augustus een tweetal kamers met volledig pension voor ons te reserveren.

Inmiddels verblijven wij,

Hoogachtend, Fam..............

Brieven, die ieder jaar werden verzonden en bij honderden ons dorp bereikten. Brieven, die ook dit jaar door de pas ingestelde postbestelling werden bezorgd en een sardonische glimlach ontlokten aan de Oosterbeekse lezers! Want ze bewijzen, dat Nederland totaal niet beseft, wat het lot is van het land, waar de Airbornes daalden!

Och, het is eenvoudig weergegeven: Op 17 September 1944 landden enige duizenden Britse luchttroepen. De bedoeling was om het Rijn-bruggehoofd te vestigen en te bewaren, tot contact verkregen was met het 2e Britse leger. De opzet mislukte, de bevolking werd geëvacueerd. en ondanks hevige tegenstand moest het bruggehoofd tenslotte worden opgegeven.

En nu zijn acht maanden voorbijgegaan, de bevolking moet terug naar haar oude woonsteden en de vacantiegangers vragen als gewoonlijk hun kamer aan!

Heeft U enig idee, wat er gebeurt, als een militaire operatie mislukt? Kunt U zich indenken de hopeloze, felle strijd, welke onze heroïsche Airbornes leverden tegen den steeds meer opdringenden vijand? Kunt U zich voorstellen de verwoesting, de chaos welke ontstaat op een plek, waarvan de Duitsers zelf getuigen, dat er heviger gevochten is dan in Stalingrad en Caen!?

Inderdaad, de evacuatie-ellende is voorbij voor een derde deel der bevolking. De anderen moeten nog blijven in hun ballingschap, omdat het totaal onmogelijk is hen op ook maar de primitiefste wijze te huisvesten.

U wilt kamers met pension in een gerieflijk hotel? Zeer bezwaarlijk, geachte familie, want ‘’Schoonoord", ‘’Westerbouwing" ,’’Duno" en ‘’Leren Doedel’’ zijn wellicht bezienswaardig als volkomen ruïnes, doch bieden weinig comfort! Prefereert U ,,De Bilderberg" of misschien ‘’Vreewijk" of ,,Nol in 't Bos"? U zult er vanaf Ede lopend moeten komen en 's avonds üw vermoeide ledematen uitstrekken op een gehavend ledikant, zonder matras, laken of deken! En vergeet niet Uw parapluie mede te nemen, want een plafond is een ongekende weelde, terwijl een dak met pannen en zonder gaten een zeer begerenswaardig bezit is voor ons, Renkummers!

Uw bad kunt U 's morgens nemen onder het kraantje van een welwillend neergezette Canadese tankwagen. Zijn deze vrienden verhinderd geweest, dan kunt U wellicht na een kwartier gaans een pomp vinden, waar tientallen dorpelingen met biscuitblikken, oude bussen en dergelijke geduldig staan te wachten om op hun beurt het kostbare nat op te pompen.

Uw kamermeisje heeft U in den steek gelaten. Zij werkt voor U.V.V. om de beestenbende in de huizen weg te kruien en schoonschip te maken. De ober en zijn kelners zitten waarschijnlijk op een of ander dak om pannen te leggen of timmeren met stukken steen, ijzeren staven of schoenhakken hun vensterloze ruiten dicht met half vergane carton- of roestige blikplaten. Want gereedschap is er niet!

Wilt U onze simpele geschiedenis kennen? De landing mislukte. Ruim 800 huizen werden totaal en 800 gedeeltelijk verwoest. Geen enkel huis is onbeschadigd gebleven. De bevolking moest overhaast wegvluchten met achterlating van schier alles wat zij bezat. En acht maanden stonden hun huizen onbewaakt en onbeschermd. Regen, wind, sneeuw en vorst namen bezit van het meubilair onder de ingezakte, gapende panloze daken. Door de ruitloze vensters kwam verwering en bederf.

Maar er kwam meer! Moffen, die ‘’organiseerden". Todt-werklieden en stellingbouwers stalen en roofden. Kamers werden gebruikt als werkplaatsen, op onze nog gespaarde bedden sliep een zwijnentroep, welke alles bevuilde en vernielde.

En nu zijn we terug! De rest van Nederland denkt: dat is gelukkig weer in orde. En men bestelt logies voor vacantie! Hoe is de werkelijkheid?

Wij laten hier het Renkumse, vroeger illegale dagblad ,,De zwarte omroep" aan het woord. Onder de titel ‘’Het Land onzer Toekomst" schrijft het:

….. Nu zitten we ,,alleen maar" met de rommel in huis. Geen meubel op z'n plaats, alles op en over elkaar. Bij velen stoelen, kasten en glaswerk dooreen gesmeten bovenop gordijnen, beddelakens, tafelkleden, aaneengeklit door stroop, kolenas, rotte weckinhoud en soms nog erger! Vloerzeil, kleden en karpetten bedekt met glasscherven, eierkolen, kapok, alles ingetrapt en besmeurd. Dit alles overdadig gegarneerd met patronen, vuil soldatenondergoed en uitrustingsstukken. Bij ons in de serre, achteloos op een vensterbank, een alleraardigst landmijntje! Op de tafel in de salon 'n paar handgranaten. Ziezo, begin nu maar op te ruimen! .....

Tot zover het blad. Gelukkig echter zij die bij ,,thuiskomst’’ iets vinden om op te ruimen: want velen slaan op een ruïne, omgeven door zwart geblakerde muren, of vinden hun gehavende huis leeggeplunderd, de privaten overlopend van vuil, aanrechten en wastafels kapotgeslagen, drankflessen rondslingerend, vloeren opgebroken, zolderingen uitgezaagd. Alle meubels meegenomen en boeken begraven.

Is de gemeente in ons land vooral bekend om zijn natuurschoon en vreemdelingenservice, van minder bekendheid is de aanwezigheid van talrijke grote en kleine industrieën, welke aan honderden arbeiders brood verschaffen en nu ook grotendeels vernield zijn. We noemen de verschillende steenfabrieken, de Hevea Rubberfabrieken, Van Gelder & Zn., Pannekoek en Schut (de papierfabrieken), de Nederl. Elastiek-fabriek, Wennex-bleekpoederfabriek, diverse wasserijen, Bouilli-fix, Champignon-cultuur,  meubelfabriek van Fa. Raanhuis & Co. enz. Deze alle zijn in meerdere of mindere mate zwaar getroffen en bieden voorlopig geen bestaansmogelijkheid.

De Airbornes daalden. Ze gingen naar Duitsland als krijgsgevangenen of bleven achter, rustend in ons midden in tuintjes en langs onze wegen onder eenvoudige kruisen: ‘’unknown soldiers"! Voor hen is strijd en zorg ten einde, doch voor ons, hun mede-strijders in spoedig verworven vriendschap en sympathie, blijft de nasleep van hun eerlijke, doch helaas vruchteloze strijd. Verwoeste huizen, ontwrichte samenleving, gestolen eigendommen en gemis van ieder allerprimitiefst comfort. Ook in andere steden is verwoesting, zelfs is in sommige steden het aantal onherstelbare huizen groter. Maar er blijven daar tienduizenden goede huizen over om de getroffen medeburgers onderdak te verschaffen en van het nodige te voorzien.

Bij ons is één derde practisch in puin, de rest bewoonbaar zonder vensters en deuren, half gemeubileerd, met verweerde wrakstukken van ons eens zo moeizaam verkregen meubilair.

Wij hopen U door deze brochure met zijn veelzeggende foto's een indruk te hebben gegeven van de schier onoverkomeIijke moeilijkheden, waarvoor wij ons geplaatst zien. Moeten wij vragen om steun, financieel en vooral in natura? Of voelt gij het meer als plicht om te geven van Uw gespaarde bezittingen aan hen, die alles verloren als prijs voor Holland's bevrijding?!

De Airbornes daalden! En waar in September de bevrijdingsklokken luidden, de Vlaggen waaiden en de vervolgden herademden, heerst nu ontbering en totaal gemis aan het allernoodzakelijkste: matrassen, dekens, kleding, huisraad, werktuigen, bouwmaterialen, geld. Laat nu Uw hulp, Uw steun dalen over onze zwaar getroffen dorpen

OOSTERBEEK, Juni 1945

,,Nederlands Volksherstel" in de Gemeente Renkum, gevestigd in het Gemeentehuis ,, Bilderberg", (bankrekening bij de Rotterdamsche Bankvereeniging N. V. kantoor Oosterbeek), zal gaarne Uw giften in geld, maar liever nog in natura, in ontvangst nemen.