Niet meer aan denken - Burma-Thailand 1943

Nic Beets (L.A. Koelewijn), de schrijver van Niet meer aan denken en Mr. Tamagashi, tolk werd naar zijn overgrootvader genoemd. Blijkbaar is het bloed gekropen tot waar het gaan kon, want ook de achterkleinzoon kan schrijven, en goed ook. Zoals ik schreef in mijn studie van de Nederlandse literatuur van Indonesië, De Oost-Indische Spiegel, behorende verhalen van Koelewijn tot het allerbeste dat ooit over de Japanse gevangenschap is geschreven. Ze zullen waarschijnlijk nooit worden overtroffen. In ieder geval zijn ze het tot dusver niet.

Beets werd in 1915 geboren. Hij studeerde aan de Geneeskundige Hogeschool te Batavia. Begin 1942 nam hij als officier van gezondheid deel aan de gevechten tegen de Japanners op de vliegbasis Kali Djati. Krijgsgevangenschap bracht hij in verschillende kampen door, onder andere aan de beruchte "dodenspoorweg" door Thailand en Burma. Na de oorlog repatrieerde hij als scheepsarts naar Nederland. Hij promoveerde cum laude op het, vooral onder leraren en pedagogen, zo bekende proefschrift De grote jongen, dat meerdere herdrukken kreeg. Opvallend was toen al zijn schrijftalent.

Als een vorm van innerlijke bevrijding begon hij zeer nauwgezet - het is alsof hij kleine streepjes neerzet - aan de kampverhalen die in deze bundel zijn opgenomen. Zijn ervaringen in Thailand vormen de achtergrond, maar eigenlijk gaat het om het psychisch proces van gevangenen in extreme situaties. Als we per se van een "probleem" willen spreken, dan is het dat van de intermenselijke communicatie. Op 15 augustus 1980 hield hij in Utrecht een indrukwekkende rede bij de herdenking van "die andere bevrijding" nadat Japan in de nacht van de 14e op de 15e augustus 1945 had gecapituleerd. Toen eerst was de Tweede Wereldoorlog werkelijk ten einde.