Scholtengoederen rondom Aalten, Dinxperlo en Winterswijk
In de middeleeuwen was 'Scholte' een officiële functie, maar sinds de zeventiende eeuw werd dit een term die met aanzien en status verbonden was. Met het gevolg, dat nazaten van Schotten en bezitters van een grotere boerderij zich ook 'scholte' gingen noemen dan wel door buurtbewoners zo werden aangeduid.
De geschiedenis van de Scholten rond Winterswijk, met name in de vorm van tijdschriftartikelen en hoofdstukken in historische boeken, is al tientallen malen beschreven. Maar overzichten van wie wel of geen Scholte was werden destijds niet gemaakt. Waar een bepaalde scholtenboerderij zich bevond en welke pachtboerderijen ertoe behoorden, was niet in een lijst te vinden. In plaats daarvan leverden de grote huizen van de Scholten, het grote bezit aan land en bossen en hun vermeende luxe leefwijze wel veel verhalen op. Het gevolg was dat vooral rond Winterswijk niemand meer wist wat en wie nu precies een 'Scholte' was, dat verhalen vooroordelen werden, en dat emoties en meningen meer gingen tellen dan de feiten.
De Scholten 'hadden de macht' en zaten 'allemaal' in de gemeenteraad of een ander bestuur, zo luidde de gangbare mening. Ze gingen 'allemaal' op jacht en lieten op hun boerderij anderen het werk doen. Ze zouden 'allemaal' een dienstmeisje zwanger hebben gemaakt. Ze werden later 'allemaal' eigenwijs en hebben allemaal' hun bezittingen verwaarloosd. De pachtboeren voelden zich onderdrukt; nazaten van Scholten gingen zich buitengesloten voelen als een familie van zonderlingen, die niets beters wist te doen dan anderen uitbuiten.
Maar een zo belangrijk streekhistorisch onderwerp verdient meer aandacht dan alleen emoties en algemene verhalen. Daarom is dit project op een andere manier uitgewerkt. De basis vormt het kaartmateriaal in de diverse tijdperken: welke boeren waren 'Scholte' en in welk tijdvak? Welke boerderijen behoorden in de 19e en 20e eeuw onder deze 'Schotten'? Gesprekken met buurtbewoners en nazaten hebben veel informatie opgeleverd, die niet eerder beschreven is. Aan hen zijn de beschrijving van onderlinge hulp door de Scholten en de index van pachtboerderijen te danken. Naast alle andere streekhistorische publicaties, die beschrijven hoe Aalten, Dinxperlo en Winterswijk de plaatsen zijn geworden zoals we die nu kennen, is het nu tijd voor een overzicht van de vroegere Scholtengoederen op basis van feiten.
Ook voor wie niet speciaal in het boerenleven is geïnteresseerd, is het goed te bedenken dat het ontstaan van het landschap, dat met zijn vele bossen en houtwallen een prima omgeving vormt om te wonen en te ontspannen, aan de werkwijze van de Scholten te danken is. Mede om die reden heeft beroepsfotograaf Hans Hendriks veel van zijn foto's beschikbaar gesteld, die de boerderijen én het fraaie landschap in beeld brengen.