Twee eeuwen 'de Kruisberg' - Historie van het landgoed, de inrichting en het buurtschap

Aan de rand van de Kruisbergse bossen, ongeveer op het punt waar de gemeenten Doetinchem, Hummelo en Keppel en Zelhem aan elkaar grenzen, ligt  'de Kruisberg'.

'de Kruisberg' is van oudsher een landgoed, dat in de tweede helft van de vorige eeuw in een justitie-inrichting werd veranderd. Het landgoed viel onder de buurtschap Langerak der toenmalige gemeente ambt-Doetinchem. Aan het einde van de negentiende eeuw was de woonkern uitgegroeid tot een gehucht. De buurt Kruisberg, idyllisch gelegen in het stroomgebied van de Slinge, ontstond en is een begrip gebleven, met in de laatste plaats door het gesticht de Kruisberg. Ongeveer twee eeuwen de Kruisberg' passeren de revue en vormen de titel van dit werkje, dat ruim kon worden voorzien van illustraties en schetsen, die treffend een beeld geven van het bestaan van toen. Het is tevens een leidraad voor belangstellenden in de ontwikkeling van jeugdbescherming en delinquentenzorg.

Het landhuis 'de Cruysberg' is gebouwd in de tweede helft van de 18e eeuw. Dit was een bloeiperiode in de bouw van landhuizen. We volgen de geschiedenis met zijn wisselende eigenaars. Sinds 1866 heeft het complex een justitiële bestemming en is er veel aangebouwd en verbouwd. Het wordt allereerst gebruikt als gevangenis voor jeugdige mannelijke veroordeelden, dan als rijksopvoedings-gesticht en verder als observatie-inrichting. Sedert het einde van de vijftiger jaren van deze eeuw zijn er volwassen mannelijke gedetineerden gehuisvest.

Deze vaak boeiende bestemmingen van 'de Kruisberg worden beschreven, evenals de invloed van huis en bewoners op de buurtschap.