Reizen is tol betalen - De verkeersontwikkeling in en om het gebied van Rijn en IJssel tot de bataafse omwenteling van 1795

RUGZIJDE IETS VERKLEURD
In deze op jarenlang archiefonderzoek gebaseerde studie toont de schrijver op overtuigende wijze aan dat het verkeer gedurende de voorbije eeuwen waarin naast wind en water slechts de mens en het dier als krachtbron fungeerden, in tegenstelling tot wat velen denken, wel degelijk een belangrijke ontwikkeling doormaakte. Het werk rekent ook definitief af met het idee dat mobiliteit iets van deze tijd is, of dat het landverkeer oudtijds ver in de schaduw stond bij dat via de rivier.

Aan de orde komen de gewoonlijk niet zo rooskleurige toestand van de (onverharde) wegen, die grotendeels slechts in de zomer echt goed begaanbaar waren, en de pogingen om daar, zowel door beter onderhoud als her aanbrengen van een deklaag van zand of grind, her verwijderen van bomen en struiken, enz. verandering in te brengen. Stil gestaan wordt bij de onderscheidende typen en categorieën wegen en de loop van de voornaamste verkeersroutes in Oost-Gelderland. Ook de verschillende vervoermiddelen, de breedte van her wagenspoor en de soorten trekwerk krijgen de nodige aandacht.

Dc schrijver gaat uitvoerig in op het openbaar vervoer in de vorm van postwagendiensten en op het internationale vrachtverkeer of Hessen-passage, het bodewezen, het postvervoer en de rol van de herbergen. Daarnaast maakt de lezer kennis met de geschiedenis van de voorden, overzetveren en bruggen, en niet te vergeten, de tollen die de reiziger her leven zuur maakten.

Met betrekking tot her rivierverkeer wordt de - vaak meermalen gewijzigde - loop van met name de Rijn, Oude Rijn, IJssel en Oude IJssel en de functie van de daarlangs gelegen jaagpaden belicht. Besproken worden in dit kader de verschillende scheepstypen, de vlot-, markt- en beurtvaart, de schippers en de schippersgilden. Veel aandacht is er voor de riviertollen en licenten, en de ontduiking van deze heffingen. De lezer zal o.a. worden geconfronteerd met de verbeten strijd van vorsten en stadsbesturen om de verkeersstromen, de schaamteloze intriges van postmeesters en her internationale conflict om de Westervoortse schipbrug dat destijds zoveel stof deed opwaaien.

REIZEN IS TOL BETALEN behandelt de geschiedenis van het verkeer vóór 1795 in Oost-Gelderland, meer in het bijzonder in en om het gebied van Rijn, IJssel en Oude IJssel. Aangezien er ook op de ontwikkelingen elders wordt ingegaan, waarbij vaak ver over de grenzen wordt heen gekeken, overstijgt het belang van deze verhandeling dat van een strikt regionaal opgezette studie.

Het werk is voorzien van een groot aantal bijlagen betrekking hebbende op tolordonnanties, veertarieven, postroutes, e.d. Een zeer uitvoerig register op persoonsnamen, toponiemen en trefwoorden completeert het geheel. De genealogisch geïnteresseerde zal er honderden namen in aantreffen van o.m. tollenaars, veerlieden, lopende boden, postmeesters, brugpachters en beurtschippers die in het beschreven gebied hebben gefunctioneerd. Vele van de ruim tweehonderd in dit boek opgenomen afbeeldingen werden nog niet eerder gepubliceerd.

Dit alles maakt deze publicatie, die in een beperkte oplaag verschijnt, tot een waardevol naslagwerk over een onderwerp waaraan men in Nederland, en zeker in onze streek, tot nu toe grotendeels voorbij is gegaan.