De Nikkers - Piet van Aken

PIET VAN AKEN (1920-1984) is opgegroeid in de Rupelstreek; zijn ouders en broer werkten er in de steenbakkerijen. De rauwe wantoestanden van zijn jeugd maakten van hem een geëngageerd auteur, zoals blijkt uit de novelle Klinkaart (1954). Van Akens grote thema's - macht, bezit, drift en eenzaamheid - krijgen in de 'legende van de Rupel' een sociaal-realistische vorm. Zijn sobere en stoere taal, het flitsende verhaaltempo en de meeslepende stijl wijzen op zijn affiniteit met Amerikaanse auteurs als Ernest Hemingway, John Steinbeck, William Faulkner en John Dos Passos.

Nergens treedt de auteur op als ideoloog. Veeleer wil hij 'omgaan, zien en horen', een soort candid-camera-techniek. Ook de ik-persoon van DE NIKKERs (1959) vertelt vrijwel emotieloos over de schokkende gebeurtenissen in het Kongo van 1942. Administrateur Meersman tracht de door stijgende prijzen onrustige inlandse bevolking te kalmeren. Maar provinciegouverneur Clausen, wiens vrouw vroeger Meersrnans verloofde was, doet er alles aan om de zaak te laten exploderen, in de hoop Meersman te nekken. Zwarten worden gedeporteerd naar strafkampen, er ontstaat een soort oproer gevolgd door een bloedbad, maar in een wraakactie komen de gouverneur en zijn vrouw om.

De koele reportagestijl is zeer geschikt om de kiemen van de latere definitieve opstand van 1959 in Kongo bloot te leggen: de exploitatie van de zwarten in de kapitalistische fabrieken, de onmenselijke sancties, het opkomende zelfbewustzijn van de inlanders en hun groeiend nationalisme. Van Akens De Nikkers heeft - samen met Gerard Walschaps Oproer in Congo (1953) - iets profetisch, want de Vlaamse Kongoroman (denk aan Jef Geeraerts) komt pas na de onafhankelijkheid van Kongo in 1960 tot stand.