Profaan glas in lood in Arnhem - Doctoraalscriptie Kunstgeschiedenis K.U. Nijmegen van Carla van Wely, 1999

Geprint, in kleur, 120 pagina's, ingebonden in spiraal-ring
Glas in lood heeft al heel lang mijn belangstelling. Vooral het sprankelende en de kleuren spreken mij enorm aan. De verrassing is steeds weer groot als het doffe grijze venster aan de buitenkant van een gebouw, aan de binnenkant zo totaal anders is. Binnen komen de kleuren en de eventuele afbeelding tot leven door het licht. Glas in lood maakt het licht meestal warmer en is daardoor mede bepalend voor de sfeer in een ruimte. De levendigheid van een raam wordt versterkt door het wisselende licht.

Tijdens mijn studie kwam ik door het kiezen van een literatuurlijst weer in aanraking met de geschiedenis van het glas in lood. Ik merkte gedurende die studie dat het glas van de laatste twee eeuwen mij het meeste boeide. Voor een grondige bestudering van deze materie is kennis van wat voorafging natuurlijk onontbeerlijk.

Door mijn stage in Het Historisch Museum Het Burgerweeshuis, werd mijn aandacht voor dit medium opnieuw gewekt. Er bleek enig glas in lood aanwezig te zijn, maar veel aandacht had men er nog niet aan kunnen besteden. Ook over het aanwezige profane glas in lood in Arnhem was nog niet eerder geschreven. Het was de hoogste tijd dat hieraan iets veranderde.

In Arnhem is weinig profaan glas in lood in vergelijking tot bijvoorbeeld een stad als Nijmegen. In de Tweede Wereldoorlog zijn in Arnhem vooral tijdens de Slag om Arnhem in 1944 veel gebouwen vernietigd en daarmee ook het daarin aanwezige glas in lood.
Een andere reden is, dat er in Nijmegen meer glas-in-loodateliers zijn geweest, waardoor de productie groter was. Des te meer een reden om aandacht te besteden aan dat wat er nog wel is.

Het was toen niet meer zo'n grote stap naar mijn uiteindelijke scriptie-onderwerp. Ik besloot in overleg met mijn scriptiebegeleider zoveel mogelijk niet-kerkelijk glas uit mijn stad in kaart te brengen en te beschrijven. In mijn werkstuk komt glas in lood aan bod van het Historisch Museum, uit vooral de zeventiende eeuw tot en met beglazingen uit de jaren negentig van de twintigste eeuw, uit alle delen van de stad.

Na het opsporen van adressen waar zich glas in lood bevindt, volgde het fotograferen, waarna het zoeken naar relevante informatie begon, om te besluiten met het beschrijven van het glas. Dit alles gaat eigenlijk nog steeds door. Het is dan ook niet ondenkbaar dat er uitbreiding dan wel een vervolg komt op wat hier voor u ligt.

Uiteindelijk heb ik tot nu toe uit de negentiende en twintigste eeuw toch nog zo'n zestig beglazingen kunnen traceren. De wijken waar relatief het meeste glas in lood voorkomt, zijn: Het Sonsbeekkwartier, De Gulden Bodem, Hoogkamp, Paasberg en het Burgemeesterskwartier. Opvallend is, dat er in het Spijkerkwartier, waar grote Brusselse huizen staan die omstreeks 1877 gebouwd zijn in Franse neorenaissancestijl, relatief weinig glas in lood te vinden is.

Naarmate het onderzoek vorderde, werd mijn enthousiasme steeds groter. Er valt nog van heel wat mooie beglazingen te genieten.

Carla van Wely