Vroege Hollanders - Schilderkunst van de late Middeleeuwen
Met ruim zestig zeldzame en ontroerende werken gaf Museum Boijmans Van Beuningen een indrukwekkend overzicht van de laatmiddeleeuwse Hollandse schilderkunst rond 1500. Vanuit musea van over de hele wereld kwamen de panelen samen voor deze eenmalige tentoonstelling. Over de Hollandse primitieven is slechts weinig bekend, maar ze doen niet onder voor hun Vlaamse tijdgenoten. De belangrijkste exponent, Geertgen tot Sint Jans uit Haarlem, legde in zijn werk een ongekende expressie aan de dag. Zijn realistische weergave van emoties en oog voor detail waren typisch Hollands.
De tentoonstelling gaf een beeld van een lang vervlogen tijd toen het graafschap Holland nog deel uitmaakte van het Bourgondische rijk. De witgekalkte kerken die nu zo’n wezenlijk onderdeel zijn van onze cultuur stonden vol kleurige altaren. Iedereen had hetzelfde katholieke geloof en de kunst bestond voor de religie.
De opdrachtgevers van deze schilderijen waren geestelijken en rijke kooplieden. Zij verzorgden de inrichting van de tientallen kloosters en kerken die in de 15e eeuw in de verschillende Hollandse steden werden gesticht. Vooral devotiestukken die leken in staat stelden zich met de Bijbelse figuren te identificeren, waren populair. Altaren waren vaak tevens memorietafels met portretten van de opdrachtgevers – het begin van de Hollandse portretkunst. De paneelschilderijen bieden ons dan ook een zeldzame blik in het alledaagse leven van de late Middeleeuwen.
Tijdens de beeldenstormen van 1566 en 1572 vernietigden hervormers duizenden kunstwerken. Van de werken die overleefden zijn vaak maker noch jaartal bekend. Vele schilders kregen in de loop der tijd noodnamen, ontleend aan een sleutelstuk, zoals de Delftse Meester van de Virgo inter Virgines. Hij was in zijn tijd een internationaal bekend schilder met een opvallend expressieve stijl, maar raakte na zijn dood in vergetelheid. Voor deze tentoonstelling werd uitgebreid onderzoek gedaan en is de achtergrond van een aantal werken eindelijk opgehelderd.