Jugendstil en zionisme - De prentbriefkaarten van E.M. Lilien
Lilien (1874 - 1925) was een geëngageerd kunstenaar, die zeer betrokken was bij zijn creaties. Het was voor hem niet "l'art pour l'art" (de kunst ter wille van de kunst), maar zijn kunst is ondergeschikt aan een idee: het zionisme. Om de verschillende episoden in zijn werk te kunnen begrijpen, moet men iets over zijn levensloop weten. Het tweede hoofdstuk is daar aan gewijd. Zijn werk is zeer populair geweest. In 1906 verscheen er in Amerika al een boek over zijn werk van de hand van M.S. Levussove onder de titel: "The new art of an ancient people" (De nieuwe kunst van een oud volk). Deze schrijver bewondert de nieuwe stijl, art nouveau of Jugendstil, van Liliens werk. Levussove schrijft dat Liliens tekeningen hem een goede plaats in de voorste gelederen van de moderne illustrators hebben bezorgd. Na zijn dood is hij ook weer vrij snel vergeten. De laatste decennia is er weer een opleving in de belangstelling voor het oeuvre van Lilien vast te stellen. In Europa en Israël zijn er verschillende tentoonstellingen van zijn werk geweest in een recent verleden. Er is reeds tijdens zijn leven veel gepubliceerd over Lilien en zijn werk en ook daarna. Er bestaat een internationale Lilien-studiegroep, die in Amerika is gevestigd, maar waarover ik verder geen informatie heb kunnen inwinnen.
De uitspraak is niet Li-lien, maar Li-li-ën. Lilien was eigenlijk geen ontwerper van prentbriefkaarten. Hij maakte vooral boekillustraties, boekomslagen, ex libris, foto's en etsen. In de meeste publicaties worden prentbriefkaarten niet genoemd en als ze al genoemd worden, dan is het in de regel slechts met enkele woorden. Toch bestaan er minstens 115 prentbriefkaarten die van zijn werk zijn gemaakt. Al was hij geen prentbriefkaartontwerper, toch is juist door de kaarten zijn werk voor een groter publiek toegankelijk gemaakt: Lilien is in kaart gebracht. Omdat er over de Liien-kaarten nooit een publicatie is verschenen, ben ik blij dat de VDP daar nu de gelegenheid voor biedt. De afgebeelde prentbriefkaarten in deze publicatie zijn, tenzij anders vermeld, afkomstig uit mijn verzameling. Ik hoop hiermee de belangstelling voor deze fraaie kaarten te stimuleren.
De schrijver, Dr C. Naaktgeboren, was voor zijn pensioen als bioloog werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceert regelmatig artikelen over prentbriefkaarten in het algemeen en op het gebied van judaica in het bijzonder. In 2002 verscheen van zijn hand een boek van 200 bladzijden met 350 illustraties, getiteld Inleiding in de wereld van de joodse prentbriefkaart, uitgegeven door de Vereniging Documentatie Prentbriefkaarten (VDP).