Dodelijke dilemma's in het Friese verzet - Het veemgericht en Esmeé van Eeghen
Twee dramatische kwesties springen bij het beschouwen van het Friese verzet tegen de Duitsers tussen '40 en '45 meteen in het oog: het veemgericht en 'Krijn en Esmée'. De knokploegen die in de oorlog ontstonden kwamen allemaal vroeg of laat voor de vraag te staan of ze verraders die het leven van verzetsmensen en onderduikers in gevaar brachten mochten liquideren. In Friesland is een unieke poging gedaan de liquidaties een zekere rechtsbasis te verschaffen. Daarbij werd een drietal rechters door het verzet geraadpleegd, telkens wanneer een liquidatie nodig werd geacht.
In het eerste deel van dit boek wordt de gang van zaken rondom dit zgn. veemgericht beschreven. Het bevat tevens een zo compleet mogelijk overzicht van alle Friese liquidaties. Esmée van Eeghen was een Amsterdamse meisje dat in het Friese verzet belandde, en door haar onconventionele karakter en uiterlijk van meet af aan opviel. Haar relatie met een Duitse officier plaatste het verzet voor een levensgroot probleem. Haar verhouding met verzetsmensen, met name met Krijn van den Helm wiens naaste medewerkster zij was, en de dilemma's rondom haar 'verraad', leidden na de oorlog tot intensieve legendevorming.
Ype Schaaf heeft intensief gesproken met de naaste betrokkenen, waaronder de verloofde van Esmée op het moment dat ze in Friesland verzeild raakte, en de weduwe van Krijn van den Helm. Schaaf vertelt het verhaal zoals het na vijftig jaar nog te reconstrueren was: heel wat genuanceerder dan de legenden, maar tegelijk historisch en psychologisch boeiend van begin tot eind.