Winterswijk onder het vergrootglas - Micro-geschiedenis van dorp en platteland in de jaren 1500-1750 - Deel 1 Het dorp

In deze micro-geschiedenis komen de kleine gebeurtenissen in Winterswijk voor het voetlicht, waarvan de gegevens voor het grootste deel afkomstig zijn uit het Oud-Rechterlijk Archief van de Heerlijkheid Bredevoort. Voor de jaren 1562 tot 1612 vindt men een zeer belangrijke aanvulling op dit archief op Schloss Anholt waar de pandheer van de heerlijkheid zetelde. Ook bij het Hof van Gelre vindt men vele procesdossiers die betrekking hebben op Winterswijk.

Dossiers van criminele processen zijn slechts voor een klein deel bewaard; zij laten vooral zien hoe hardvochtig de straffen waren.
De talrijke gegevens over het dorp en zijn bewoners zijn chronologisch gegroepeerd. Zo krijgt de lezer een beeld hoe het dorp zich in de 16e, de 17e en de 18e eeuw economisch heeft ontwikkeld, welke commerciële activiteiten de basis vormden van het economisch leven en welke beroepen en welke neringen er een rol speelden. In de archivalia komt ook zo hier en daar wel iets te voorschijn dat op de gereformeerden, rooms-katholieken of doopsgezinden en op hun onderlinge relatie betrekking heeft. De mennisten komen vooral ter sprake bij de behandeling van de linnenweverij. Wat de rooms-katholieken betreft, hun glorie ligt in een vroeger tijdperk; de roomse vroomheid blijft echter nog lang zichtbaar in het voortbestaan van de vicarieën zoals de vicarie van St.-Antonius.

Vele gezinnen leefden onder de armoedegrens, speciaal in de 18e eeuw toen de linnenweverij over het hoogtepunt van haar bloei heen was. In die tijd was er in Winterswijk duidelijk al sprake van een dorpsproletariaat; het turfoproer van 1737 bewijst dat het in grote woede kon uitbarsten. Tot slot zijn algemene en bijzondere gebeurtenissen uit het leven van alledag bijeengezet. De lezer kan zich zo ook enige voorstelling maken van de grotere en kleinere drama's die de dorpelingen bezighielden.

De behandelde stof nam zoveel ruimte in beslag dat het werk in twee delen is gesplitst: in dit eerste deel komt voornamelijk het dorp aan de orde, in het tweede het platteland.