Lombok Wereldwijk
"Ja jochie, dit wijk heb wat! Ze krijgen mij hier echt niet weg!"
Dit boek wil niet de waarheid over Lombok vertellen. Maar wel het verhaal van "gewone" hujsvrouwen, dakdekkers, elektromonteurs, gastarbeiders en hun vrouwen en kinderen, van winkeliers, ouderen en jongeren. De waarheid van het volkse deel van Lombok.
In mei 2004 bestond de Utrechtse wijk Lombok 100 jaar. En dat werd gevierd met een groot feest. Een feestcomité, bestaande uit actieve bewoners, vroeg aan buurttheatergroep Stut om een toneelstuk over Lombok te maken met én door bewoners. In het voorjaar van 2003 werden daartoe 35 mensen uit de wijk geïnterviewd. De bewoners spoorden we op via jarenlange contacten die het Stut Theater in de wijken van Utrecht heeft. Of we spraken hen aan op straat, in de supermarkt van de Golf of op bewonersvergaderingen. Op basis van hun kleurrijk vertelde verhalen werd het stuk 'Mijn bitterzoet Lombok' geschreven. Dit toneelstuk werd een aantal malen, tijdens de feestweek, opgevoerd door negen (ex)bewoners. Daarna volgde een tournee door de multiculturele wijken in het hele land.
Het boeiende binnenkantbeeld van het leven in Lombok dat door deze interviews geschetst werd, raakte ons zo dat wij besloten er een boek van te maken. Tevens hebben we hierbij gebruik gemaakt van interviews uit 1982 voor het toneelstuk "Vroeger is nou niet!", dat Stut Theater maakte met bewoners van het Verdomhoekje. En van interviews voor het toneelproject 'Tranen in de regen' uit 1997 met Nederlandse, Turkse en Marokkaanse ouders. Onze vragen betroffen vooral de beleving van de bewoners: wij vroegen hoe het was om in het Lombok van vroeger te leven en hoe de gastarbeiders van toen (en hun vrouwen en kinderen) hun eigen geschiedenis beleven. Verder waren wij geïnteresseerd in wat al die geschiedenissen betekenen voor het leven van nu en hoede diverse culturele patronen zich verhouden ten opzichte van elkaar. Ook wilden wij weten wat de veranderingen betekenen voor de verhouding tussen ouders en kinderen en voor de manier waarop zij relaties aangaan.
Maar wat schrijver Jos Bours en regisseur Jan van Sas van Stut Theater vooral fascineerde, was de toetsing van het buitenkantbeeld dat over Lombok bestaat. Ook buiten Utrecht is Lombok bekend als een multiculturele wijk. Een voorbeeldwijk zelfs. Want 'in Lombok gaat liet goed met de integratie', wordt er gezegd. Klopt dat beeld met de ervaringen van de bewoners van Lombok? De antwoorden op deze vraag waren divers, fascinerend en soms onthutsend. Nee, het gaat helemaal niet zo geweldig met die integratie. Hoewel.. Lombok is toch ook wel apart: "Ja jochie, dit wijt heb wat", vooral de vroeger zo mooie Kanaalstraat, nu exotisch pronkstuk van multicultureel Utrecht. Iedereen in Lombok heeft daarover een mening. En over de agressie, de bedreigingen, de ingeslagen autoruiten, de junks, de rotzooi op straat: het staat allemaal tegenover de charme van drukte, van kleurig uitgestalde groente- en fruitkistjes, de geuren van vers brood, exotisch fruit en walmende diesel.
Wat ons vooral trof tijdens de gesprekken, was dat er een diepe liefde voor 'het wijk' doorklinkt in de klachten die vooraloudère Jombokkers - Nederlanders én buitenlanders!- uiten. Meestal besloten ze hun kritisch commentaar met de zin: maar ze krijgen mij het wijk niet uit! 'Ze', daarmee worden dan bedoeld: falende beleidsmakers en politici, buurtgenotendie niet communiceren, politie die onvoldoende handhaaft en iedereen die de zaken anders probeert voor te stellen dan wat er in werkelijkheid gebeurt.
De verhalen van de bewoners gaan niet alleen over Lombok. Ze geven waarschijnlijk een breder beeld van het leven in multiculturele stadswijken in het Nederland van nu. Met de aantekening dat het in Lombok wellicht relatief goed gaat in vergelijking met andere wijken.
Samenstellers Dianne van Erning en Jos Bours proberen recht te doen aan de veelkleurigheid van de verhalen door de verschillende onderwerpen per thema te rangschikken. Zo vertellen de bewoners als het ware samen hun verhaal, ze vullen elkaar aan of spreken elkaar juist tegen. Het boek laat zich lezen als een soort collectief Lomboks bewustzijn.