Geschiedenis van de Apeldoornse ziekenhuizen

Juliana Mary Liduina Lukas: vier namen, van een prinses, een Haagse juffer, een Schiedamse heilige en een evangelist, samen een intrigerende titel voor de geschiedenis van de Apeldoornse ziekenhuizen. Vanaf de eerste acht zwarte, ijzeren kribben in een ziekenhuis in 1886 tot het nieuwe, geavanceerde high level cure ziekenhuis voor heel Apeldoorn en de regio. Een spannend verhaal over gedreven directeuren, specialisten en verpleegkundigen, over gemeentebestuurders met dubbele petten en misrekenende architecten, over dappere oorlogshelden en trieste slachtoffers, over nonnen en leken, over oude en moderne technologie, over technische mankementen en hoogstandjes, over vreugde en verdriet in en om de Apeldoornse ziekenhuizen.

In 1886 kreeg Apeldoorn, ongeveer zeventienduizend inwoners, het eerste ziekenhuis, aan de Sprengenweg, dank zij giften van koningin Emma, welgestelde Apeldoorners en vijftienhonderd gulden uit een loterij. Vijftig jaar later, in 1936, mocht Het Ziekenhuis, of Het Groote Ziekenhuis, zich tooien met de naam van prinses en later koningin Juliana. In 1881 opende het Kinderziekenhuis Mary, genoemd naar de te vroeg overleden dochter van Marie Bulkley-Bekking, hoofdrolspeelster in een onverkwikkelijk drama met spionage en ontvoeringen, Amsterdamse penozevrienden en hardvochtige maar rechtvaardige rechters, op stoom liggende vluchtboten en verraad.

Vier Zusters Franciscanessen, de eerste nonnenverpleegsters van het in 1928 geopende rooms-katholieke Sint Liduina Ziekenhuis, genoemd naar Liduina of Liedewij, de Heilige Maagd van Schiedam, waren zeven jaar eerder al vanuit Denekamp (Twente) naar Apeldoorn gekomen, om in de wijkverpleging te gaan werken. Heel de dag doorkruisten de nonnen de stad, 'zo vlug haar voeten haar maar konden dragen', zoals een geschiedschrijver meldde, tot ze eindelijk een fiets kregen. Tot 1966 verzorgden de nonnen in het Liduina Ziekenhuis aan de Arnhemseweg patiënten en zorgden ze voor het huishouden.

Boeiende vertellingen bevat het boek over de oorlogsjaren. Over vierduizend gewonde militairen in beide ziekenhuizen, scholen, kazerne, Paleis Het Loo en de St Joseph Stichting. Over het dilemma van artsen: moeten we ook Duitsers helpen? Over moeder-overste die geen vreemde Zusters duldde toen er te weinig handen aan het bed waren. Over honderden evacués uit Arnhem, gevlucht na de Slag om Arnhem. Over liederlijke drinkgelagen van Duitse artsen in het ziekenhuis. En over de bevrijding, toen de zusters onder een stralende voorjaarszon het Wilhelmus aanhieven.

Lukas, één van de vier evangelisten, gaf zijn naam aan het nieuwe ziekenhuis bij Ugchelen, het eerste interconfessionele ziekenhuis van Nederland, in 1914 geopend. In 1986 fuseerden Juliana en Lukas, tot Ziekenhuiscentrum Apeldoorn; in 1999 kwam Het Spittaal uit Zutphen erbij, samen heten ze voortaan Gelre ziekenhuizen: De Apeldoornse ziekenhuizen spraken al sinds de jaren tachtig over één groot, centraal ziekenhuis in Apeldoorn. In 2003 ging de bouw van het centrale ziekenhuis volgens de modernste inzichten van zorg op het hoogste niveau, van start. Ter gelegenheid daarvan verscheen dit boek, in opdracht van Gelre ziekenhuizen geschreven door de Apeldoornse publicist Wim H. Nijhof.