De toekomst kent een rijk verleden - De geschiedenis van Rijn IJssel in Arnhem (2e-hands)
"Geschiedenis is niet wat er gebeurd is, geschiedenis is wat de mensen zich herinneren." Jan Blokker
Bovenstaande uitspraak van journalist-publicist Jan Blokker geldt zeker voor de geschiedenis van Rijn IJssel en zijn rechtsvoorgangers. Tot heden is er weinig aan geschiedschrijving van het beroepsonderwijs in Arnhem gedaan. Bij ieder afscheid van een collega die met de VUT of met pensioen ging dacht ik: 'Daar gaat weer een brok geschiedenis.' Dat was de aanleiding om na mijn pensionering in 2015 dit boek te schrijven.
Het huidige Rijn IJssel is ontstaan uit diverse scholen en diverse vormen van beroepsonderwijs en educatie in de regio Arnhem. Welke scholen, waar, wanneer en waarom zijn ze destijds ontstaan? Wat is er gebeurd, hoe hebben ze zich ontwikkeld en hoe zijn ze ten slotte binnen Rijn IJsseL terecht gekomen? Een ware speurtocht. Het bleek niet eenvoudig om aan informatie te komen.
Beroepsonderwijs in de tweede helft van de negentiende eeuw ontstond bijna altijd op particulier initiatief. De overheid bemoeide zich niet ermee. Wel hadden met name de grotere bedrijven hun eigen bedrijfsopleidingen, maar daar was in Arnhem nauwelijks sprake van. Er waren particuliere scholen die plots van het onderwijstoneel verdwenen. Het is onduidelijk of ze opgegaan zijn in een van de vele beroepsopleidingen die na de Tweede Wereldoorlog in Arnhem ontstonden of dat ze gewoon ophielden te bestaan. Veel archiefmateriaal is in de oorlog verloren gegaan en ook door de vele fusies en verhuizingen is veel verdwenen. Daarnaast stond archivering bij veel scholen niet bovenaan de prioriteitenlijst.
Een ander probleem was het onderscheid tussen lager, middelbaar en hoger beroepsonderwijs. In de tweede helft van de negentiende eeuw startten scholen voor beroepsonderwijs vaak met avondonderwijs en pas enige jaren later met dagonderwijs. Avondonderwijs was vooral bestemd voor (bij)scholing van werkende jongeren. Dagonderwijs was vooral gericht op leerlingen die van het lager onderwijs kwamen en niet mochten doorstromen naar de toenmalige hogere burgerschool. De niveauverschillen waren groot. Pas met de invoering van de Mammoetwet in 1968 werd het onderscheid tussen lager, middelbaar en hoger beroepsonderwijs definitief geregeld. Een van de consequenties was de afsplitsing van het lbo (en in mindere mate het hbo) van het mbo.
In dit boek is het landbouwonderwijs buiten beschouwing gelaten. Bij de roc-vorming in de jaren negentig heeft het landbouwonderwijs zijn aparte positie behouden. Dit boek pretendeert niet volledig te zijn en is zeker geen wetenschappelijk werk. Toch geeft het volgens mij een goed beeld hoe het mbo zich in Arnhem heeft ontwikkeld. Ik heb er de afgelopen twee jaar met veel plezier aan gewerkt.
Een woord van dank aan de (oud-)collega's die mij van informatie hebben voorzien, de medewerkers van het Gelders Archief, de leden van de Klankbordgroep, Karin Jansen en haar collega's van Marketing & Communicatie, Martijn als vormgever, Anke voor de foto's, René en Dini die kritisch hebben meegelezen. Een speciaal woord van dank aan Lucy die als redacteur bij dit project betrokken was en van wie ik veel geleerd heb.
Peter de Krijger