In en om de grutterij
De keuze - in 1961 - van de grutterij uit Wormerveer voor een van de eerste beschrijvingen van gebouwen en bedrijven in een nieuwe serie - de oorspronkelijke uitgave van dit nu in tweede druk verschijnende boekje - is het gevolg geweest van een betrekkelijk toevallige omstandigheid. Het museum was in datzelfde jaar in staat een geschilderd paneel aan te kopen waarop een dergelijke grutmolen is afgebeeld. Drs. E.M.Ch.F. Klijn schreef er een artikel over voor" Bijdragen en Mededelingen" 1961, no. 2, bij de voorbereiding waarvan uiteraard ook speciale aandacht werd geschonken aan onze eigen grutterij, mede met het oog op een voorlichtingsblad over dit bedrijfsinterieur dat ik mij voorstelde te maken.
Evenals bij andere onderwerpen die voor zulke bladen in bewerking waren, bleek al spoedig dat er veel meer aan de bestudering vast zat dan oorspronkelijk vermoed kon worden. Maar tevens werd het wel duidelijk dat een bredere opzet van deze studie zeker verantwoord was. Wat aanvankelijk een bijzonder vervelend onderwerp scheen te zijn, een donker vertrek met een overdaad van wanmolens, schijven en snaren, werd hoe langer hoe interessanter voor degenen die ermee bezig waren. De bouwkundige afdeling die verlichting liet aanbrengen, zeven en breekstoelen demonteerde en nieuwe tekeningen maakte, had hierin een belangrijk aandeel. De doorsneden en plattegronden van de heren Kingma en Stel vormen een zeer waardevol onderdeel van deze beschrijving.
Naast voorlichting door de heer Kingma en suggesties van de heer Kljn hadden wij veel nut van de notities uit 1943 van de heer J. Kloppenburg. Van buiten het museum kregen wij voor verschillende onderdelen wenken en inlichtingen van de heren A. Bicker Caarten (Leiden), A. Hulshof (Borne), dr. J.M.G. van der Poel (Wageningen) en het bureau van de Vereeniging van Nederlandsche boekweit-, grutten- en meelfabrikanten (Den Haag).
Ondanks veler medewerking aan onderdelen meende ik echter de verantwoordelijkheid voor de uiteindelijke opzet en redactie te moeten dragen door mijn naam aan dit deeltje te verbinden. Er blijft in deze materie veel onzeker. Men kan echter niet oneindig blijven bijvijlen en navragen. Het lijkt in deze een goed principe "Beter gepubliceerd, zo goed als wij dat op een bepaald moment kunnen, dan perfect in de pen (waar het dan meestal blijft)". Het bovenstaande geldt ook voor deze nieuwe druk, waarvan ondermeer een aantal tevoren reeds in de "Bijdragen en Mededelingen" gepubliceerde aanvullingen verwerkt zijn. Het is een reden tot dankbaarheid dat dit boekje zoveel belangstelling heeft gevonden, dat een tweede druk gewenst bleek.
A.J. Bernet Kempers