Oosterbeek - Verleden, heden en toekomst, door J. Wesselink, mei 1945

Een passage uit het boekje ....

............ Daar liggen Mariëndaal, Wolfheze, de Doorwerthsche bosschen, de Duno, de Hemelsche Berg, de Valkeniersbosschen. Zij zijn voor U en mij vrije wandelplaatsen, terwijl in het midden van het dorp als jongste aanwinsten de parken Bato's wijk en Hartenstein en straks wellicht de Pietersberg een kostelijk bezit voor jong en oud beteekenen. Zoo groeide Oosterbeek uit een schoon verleden tot een welvarend heden, een rijke lichte wereld. Tot de oorlog de rijkdom verwoestte en het licht doofde.

Dit is nu onze woonplaats, dit tragische dorp met zijn puinhoopen, zijn gewonde bosschen, zijn ontoegankelijke paden. Waar de dood nog kan dreigen onder onze voeten. Een lange weg, waaraan veel geleden werd. Een via dolorosa, den geheelen Veluwezoom langs. Aan de Oostelijke poort staan de klagende, aanklagende muren van den verbranden St. Eusebius, aan de Westelijke poort van dien weg der smarten wringt nog de grijze Cuneratoren doodelijk gewond het laatste overblijfsel van zijn Gothische pracht uit het puin naar boven.

Een via dolorosa: Van klacht tot klacht. Van aanklacht tot aanklacht. En in het midden ligt Oosterbeek met de ruïnes van wat eens onze trots was: De Oude Kerk, de Hemelsche Berg, Bato's wijk, de Duno, het Jagershuis, Kasteel Doorwerth en zooveel van het oude verleden, dat het heden nog verheugde door het eerbiedwaardige en schilderachtige van huis en hof.

Via dolorosa, waaxan vele staties liggen, van verloren geluk, van vergane herinneringen, van verwoest bezit, van verlies, dat het hart te diep getroffen heeft. En ik denk aan de veertien staties, die Jan Toorop schilderde voor de kerk van St. Bernuiphus, de weg der Smarten van Hem, die de menschheid redden wilde. Deze staties, geborgen in een kluis, werden onder puin teruggevonden en gelukkig ongeschonden opgedolven. In gedachten ga ik deze staties langs:

1e Statie. De schuldelooze is veroordeeld tot den Kruisgang. Ziet hoe Zijn stille oogen in verheven rust neerzien op Zijn vervolgers. Jezus geeft in deemoed zich over aan den wil Zijns Vaders .................

Ik ben in gedachten langs dezen kruisweg gegaan, van statie naar statie en ieder beeld is de weerspiegeling van wat ik zag op den dooltocht langs de wegen mijner ballingschap, het drama aller tijden....

Het drama aller tijden. En iedere puinhoop is een klacht, een aanklacht, een veroordeeling van deze wereld. Waaruit, alleen de opstanding, het Paschen en den geest ons redden kan. Herrijzenis. Wij moeten het lied verstaan van Paschen: Gloria in Excelsis. En de schoonheid der dingen, der menschen verstaan..

De natuur wenkt ons. Zij wijst naar den horizont, waaruit de zon uit gouden nevels opklimt. Daar is de herrijzenis. Daar, achter de via doloroa, achter de ruïnes van den Sint Eusebius stijgt de zon in hoogen luister over de aarde, Gloria in Excelsis.

De natuur neemt ons op. Zij heft ons omhoog, zij omsluit ons... Zij draagt ons in haar armen ........