Van een goê manier tot een wit papier
De Stichting Papiergeschiedenis Renkum - Heelsum is voortgekomen uit het initiatief van enkele medewerkers van de bedrijven Schut te Heelsum en Parenco te Renkum. Jarenlang bewaarden zij oude voorwerpen en documenten. Collega's raakten besmet en begonnen ook te verzamelen. Er vormde zich een werkgroep en dit mondde uit in de oprichting van een stichting. Formeel zijn alle historische attributen historische attributen eigendom van de Stichting. De verzameling bevindt zich bij Parenco in een daartoe ingerichte ruimte.
De Stichting richt zich vooralsnog op de Renkumse en Heelsumse papierindustrie. De papierindustrie is ontstaan uit de handarbeid op de papiermolens waarbij gebruik gemaakt werd van de waterkracht van de Renkumse en Heelsumse beken. Een drietal fabrieken ontstonden toen waterkracht werd vervangen door stoomkracht. Dat was omtrent 1855 de fabriek van Willem Sanders op Harten, een Renkumse buurtschap. Later kwam dit bedrijf in handen van Van Gelder Zonen. Deze firma stichtte omtrent 1910 een tweede bedrijf in Renkum langs de Rijn voor de vervaardiging van krantenpapier. Dat is het huidige Parenco, de grote moderne krantenpapierfabriek, gebouwd vanaf 1977.
De papierfabriek Schut draagt deze familienaam sedert 1710 en bevindt zich bijna drie eeuwen op dezelfde locatie aan de Heelsumse beek. In tegenstelling tot de massale bulkproductie van Parenco, worden bij Schut zeer speciale papieren gemaakt in kleinere partijen.De derde papierfabriek ontstond uit de diverse molens langs de Heelsumse beek waar de familie Pannekoek eeuwenlang bij betrokken was. De fabriek ging ten gevolge van brand ter ziele tijdens de evacuatie periode van Heelsum in 1944.
Er is reeds veel geschreven over de papiermakerij op de Veluwe. Dat is begrijpelijk want er bevonden zich Ca. 170 papierwaterradmolens.
Voor dit boekwerk is dankbaar gebruik gemaakt van de vele geschriften die in ons Stichtingsarchief aanwezig zijn. Uit enkele boeken zijn gedeelten integraal overgenomen. Sommige in de oude spelling om het authentieke karakter niet verloren te doen gaan. De opzet van dit boekje is om zowel bij de jeugdige als bij de oudere lezer de interesse op te wekken voor wat zich op het gebied van de papierfabricage op de zuidelijke Veluwe afspeelde. Dat er in de loop van het verhaal op sommige onderwerpen wat dieper wordt ingegaan hangt hiermee samen.
Als er geen drukkers en uitgevers bestonden hadden de papiermakers geen reden van bestaan. Andersom geldt dat ook. Drukkerij Janssen Print Nijmegen, onderdeel van de Thieme GrafiMedia Groep, viert dit jaar 2001 haar 90-jarig bestaan. In het kader van dit jubileum steunt zij de uitgave van dit boekje en daarmee zijn wij als Stichting heel gelukkig.
Renkum - Voorjaar 2001
Stichting Papiergeschiedenis Renkum-Heelsum
Anne Hummelen