Een brug te ver Arnhem 1944 (2e-hands)

In de smalle corridor waardoor de tanks zouden oprukken, moesten vijf grote bruggen worden genomen. Ze dienden intact te worden veroverd – door middel van een luchtlandingsoperatie. Het was de vijfde, de belangrijkste brug over de Neder-Rijn, bij Arnhem, ongeveer honderd kilometer achter de Duitse linies, die Luitenant-generaal Frederick Browning, korpscommandant van het Eerste Geallieerde Luchtlandingsleger, zorgen baarde. Wijzend naar de op de kaart aangegeven Rijnbrug, vroeg hij: “Hoeveel tijd zullen de tanks nodig hebben om ons te bereiken?” Veldmaarschalk Montgomery antwoordde zonder bedenken: “Twee dagen.” Nog steeds naar de kaart kijkend, verklaarde Browning: “We kunnen het vier dagen uithouden.” Toen voegde hij eraan toe: “Maar toch geloof ik dat we weleens een brug te ver konden gaan.”

Met dit citaat opent Cornelius Ryan zijn boek. Deze 512-tellende bundel beschrijft Montgomery’s poging met één operatie de oorlog voor Kerstmis te beëindigen. De operatie Market-Garden was onderverdeeld in een lucht- en landoperatie. ‘Market’ was de operatie waarin de luchtlandingsstrijdkrachten in meer dan vijfduizend vliegtuigen van elk type achter de Duitse linies gedropt zouden worden. Daarna moesten zij een corridor openhouden voor de oprukkende grondtroepen van het 30ste korps. In die corridor lagen vijf bruggen, en deze zouden de sleutelpunten vormen voor de operatie. Met het intact veroveren van de bruggen stond of viel de hele operatie., en de 82ste en 101ste luchtlandingsdivisie werden hiervoor aangeduid. ‘Garden’ stond voor het oprukken van de grondtroepen van Horrocks 30ste korps. Dezen moesten zo snel mogelijk oprukken, en Arnhem in twee dagen bereiken. Dat zou echter moeten gebeuren over één weg, één smalle corridor. De Britse 1ste Luchtlandingsdivisie zou het vier dagen kunnen uithouden, en waren op 100 kilometer gedropt. Het was een race tegen de tijd, met ‘een brug te ver’.

Cornelius Ryan bombardeert je niet ineens rechtstreeks in het verhaal. Hij geeft je in zijn eerste deel ‘de aftocht’ eerst een algemeen beeld van de Duitse wanhopigheid en ongeorganiseerdheid na de algemene ineenstorting op het Westelijke Front. In de laatste dagen van augustus en de eerste dagen van september braken de geallieerden immers uit, veroverden Parijs, Reims, Lille, Brussel en talloze andere steden. Het Duitse leger was op de vlucht en totaal gedesoriënteerd, de bevelhebbers probeerden wanhopig hun eenheden te vinden. Algemene paniek bij alle Duitsgezinden, terwijl vreugde en opluchting in het andere kamp. Dit duurde echter maar net totdat de geallieerden halt moesten houden om de bevoorrading opnieuw in orde te brengen. De Duitsers krijgen een korte adempauze. Ook wordt hier de ontsnapping van het 15de leger van Von Zangen aan totale vernietiging in beschreven. Een geallieerde fout die cruciaal zou blijken voor het verloop van de operatie. 

Het tweede deel van het boek staat geheel in het teken van de opgemaakte planning. Montgomery’s pogingen om Eisenhower te overtuigen van de ‘krachtige stoot’ theorie die een einde moest maken aan de oorlog. Niet te vergeten dat zijn 21ste Legergroup daarin een prominente rol zou spelen. Alle voorraden en materiaal zou gebruikt worden voor een krachtige stoot rondom de Siegfriedlinie, en zo naar het hart van Duitsland. Eisenhower geeft uiteindelijk toe aan de druk van Montgomery en de Britse politici. Daarna moeten de plannen zo snel mogelijk worden opgemaakt, en directieven uitgegeven worden aan de troepen. Men mag immers de Duitsers niet laten recupereren, en men moet hen blijven vooruitdrijven. Ryan geeft ook nog een kort interludum over de vorige – afgelaste – operaties van de luchtlandingstroepen. Talloze operaties waren reeds gepland, de troepen geïnformeerd, tot uiteindelijk – soms vlak voor het begin – de operatie afgelast werd. De meeste bevelhebbers vrezen dat dit weer zo’n operatie wordt, maar plannen toch met grootste zorg de operatie. Totdat uiteindelijk op 17 september de troepen gereed zijn voor de operatie.

Als de eerste vliegtuigen even na tien uur opstijgen, begint naast de operatie ook het derde deel, ‘de aanval’. Eerst worden de parachutisten naar hun dropzones vervoerd, waar ze na de landing onmiddellijk vertrekken om hun doelen veilig te stellen. Het zou de eerste landing bij daglicht zijn, en de landingen verlopen minder chaotisch dan die van D-Day. Toch gaan er door ongelukken nog vele vliegtuigen verloren, hoewel het gros van de manschappen de landingszones heelhuids bereikt. Het Duitse luchtafweergeschut was totaal verrast, wat mede zorgde voor geringere verliezen.

De opmars naar de doelen verloopt echter minder vlot. In het midden, bij de 82ste Airborne blazen de Duitse verdedigers een brug in de lucht, wat voor een vertraging zorgt, die de 1ste luchtlandingsdivisie noodlottig zal worden. Dezen konden slechts de noordelijke zijde van de brug veroveren, door hevige Duitse tegenstand. Eveneens worden de mannen die de brug afgesneden van de rest van de strijdkracht. Blijkbaar had de intelligentiedienst twee Duitse elite-eenheden in de omgeving niet opgemerkt. De opmars van de grondtroepen verloopt ook niet zo vlot als verwacht. De ‘lichte Duitse tegenstand’, blijkt heel wat zwaarder dan verwacht. En de 1ste luchtlandingsdivisie wordt al stevig onder druk gezet !

‘Het Beleg’ geeft dan ook de situatie van deze 1ste luchtlandingsdivisie weer. Dezen proberen wanhopig de noordelijke kant van de brug bezet te houden, ondanks verwoedde Duitse aanvallen. Het gros van hun strijdkrachten proberen ‘Frost’s bataljon’ bij de brug te bereiken, hoewel zij ook onder stevige druk staan. Intussen hopen ze dat het 30ste korps gauw opdaagt, maar dat lijkt de eerste dagen nog niet te komen. De aanvallen worden heftiger, en de manschappen krijgen gebrek aan munitie, geneesmiddelen, slaap. Tevens zijn er ongelooflijk veel slachtoffers onder de verschillende regimenten. Wanneer het 30ste korps dan uiteindelijk de 82ste divisie bereikt, en kan doorduwen naar Arnhem, is de situatie reeds kritiek geworden. De Duitsers slagen erin nog enkele dagen tijd te winnen, en het wordt bijna kritiek voor de Britse 1ste, waar Frost de bezetting van de brug heeft moeten opgeven. 
In het vijfde en laatste deel ‘de heksenketel’, kan het 30ste korps uiteindelijk de 1ste luchtlandingsdivisie dan toch bereiken, en besluit men om de overlevenden over de rivier te evacueren.

Cornelius Ryan heeft met dit boek een pareltje aan zijn werk toegevoegd. Op basis van talloze getuigenissen van zowel Amerikaanse, Britse en Duitse generaals en soldaten, evenals talloze burgers heeft hij dit boek kunnen samenstellen. Dit is duidelijk te lezen gedurende het gehele boek, en blijkt ook uit de gedetailleerde opsomming aan het einde van het boek. Dat hij er veel werk in het boek steekt, blijkt ook uit de bibliografie aan het einde van het boek. Ryan heeft het boek zo geschreven dat zowel generaals als gewone burgers, verzetslieden aan het woord komen. Zo geeft hij aandacht aan zowel het hogere niveau als aan de ‘menselijkere’ kant van de operatie. Dit maakt het boek ook zeer goed leesbaar, want men krijgt niet alleen een opsomming van de droge feiten, maar het geheel wordt doorspekt met anekdotes. 

Het is bovendien ook goed voorzien van foto’s, die het verhaal illustreren. De foto’s zijn goed voorzien van commentaar. Bovendien staat er in het begin van het boek een fotocollectie van de verschillende hoofdfiguren in de operatie. Deze zaken zorgen ervoor dat het boek een zeer goede bron van informatie vormen voor zowel de ervaren Tweede Wereldoorlog geïnteresseerde, als voor de leek.